ZIEKTEN

Zodra u weet om welke soort het gaat kunt u bepalen of de palm de correcte verzorging krijgt. Kijk hierbij zeker naar de herkomst van de palm. Biedt u dezelfde condities als het oorspronkelijke klimaat?
Voorgeschiedenis
Een stukje voorgeschiedenis kan ook interessant zijn. Is de palm al sinds de aankoop achteruit gegaan? Dan ligt de oorzaak vermoedelijk bij een foutieve verzorging. Is de palm plots achteruit gegaan dan is de oorzaak eerder te zoeken bij een recente gebeurtenis? Nieuwe standplaats, verpot, plaag…
Helaas hebben niet alle kwekers allemaal voldoende kennis in huis om u correct te adviseren. Richt u steeds tot ervaren liefhebbers voor de meest geschikte verzorging van uw palm.
Palmen die voor een spotprijs verkocht worden hebben dan soms ook een addertje onder het gras. Niet zelden hebben deze palmen meer vorst te verduren gekregen dan goed voor ze is. Helaas zijn de symptomen vaak pas veel later zichtbaar.
Ook worden veel palmen verkocht met een kleikluit.

Veel gemaakte fouten:
u werd verkeerd geadviseerd over de juiste verzorging
de palm staat in een pot zonder drainage gaten
de palm krijgt teveel water
de palm kreeg geen geleidelijke gewenning aan zonlicht
de palm krijgt te weinig licht
de palm staat in een te lage luchtvochtigheid

 

Samen gevat in een checklist:
juiste verzorging?
geen ongewenste insecten aanwezig?
zitten de speren (nieuwe samengevouwen bladeren in het hart van de palm) nog stevig vast?
heeft de palm mooie gezonde wortels (wit-gele kleur)?

Behandeling:
Zodra de juiste oorzaak bepaald is kan de palm behandeld worden.
Meestal volstaat een simpele ingreep zoals het verplaatsen van de palm naar een geschiktere standplaats of het verpotten naar een pot met voldoende drainage.
Omdat de behandeling van speerrot een hele specifieke aanpak vergt schreven we hierover een apart artikel: “Hoe behandel ik speerrot?”
In ons klimaat groeien er van nature geen palmen. Bij het houden van palmen moet men dus een aantal zaken in acht nemen. Maar toch kan er altijd nog iets mislopen. In deze handleiding worden de voornaamste aandoeningen en de remedie besproken.

EHBO GIDS VOOR PALMBOMEN:
Verdorren van de bladeren
Eén van de meest voorkomende verschijnselen maar die vele oorzaken kan hebben.
Om te beginnen moet eerst worden gekeken of er wordt voldaan aan alle natuurlijke behoeften van uw palmsoort: water, licht, luchtvochtigheid en temperatuur. Voor gedetailleerde uitleg over de algemene verzorging van palmen kunt u hier een kijkje nemen: bewatering, voeding, bemesting.
Indien het probleem niet in de standaard verzorging zit kan het eventueel liggen aan één van de volgende oorzaken:

Groei

Wanneer enkel de onderste bladeren verdorren, maar het overige blad en de speer er nog goed uitzien hoeft u zich geen zorgen te maken, dit hoort bij het groeiproces. Zodra de onderste bladeren volledig verdroogd zijn, mag u deze verwijderen. Zo ontstaat ook de stam.

Bruine ‘roestvlekken’ op het blad
Op de bladeren worden roestkleurige vlekken zichtbaar, vaak de bladuiteinden. Dit wijst op verbranding door de zon. Controleer de vereiste standplaats van uw palmsoort en verplaats de palm indien nodig. Palmen zaailingen en palmen die langere tijd binnen hebben gestaan (ook die uit tuincentra!) moeten langzaam wennen aan de zon. M.a.w. het aantal uren directe zon moet stapsgewijs opgevoerd worden. De plekken die al verbrand zijn herstellen niet meer.
Zwarte/bruine vlekken op het blad
Deze vlekken wijzen op wortelschade. De grond is ofwel te nat of te droog. Controleer de juiste behoeften van uw palm en pas de omstandigheden hierop aan. Deze aandoening doet zich vaak voor na de wintermaanden waarin het logischerwijs natter is dan goed is voor de palm. Zorg ook steeds voor een goede drainage om wortelrot te voorkomen.
Gele verkleuring van het blad
Deze verkleuring kan wijzen op een tekort aan voeding en in het bijzonder ijzer. Het toedienen van speciale voeding voor palmen geeft de plant opnieuw alle benodigde bouwstoffen. In extreme gevallen kan ook ijzerchelaat gebruikt worden wat specifiek het ijzertekort aanpakt. Bij het geven van voeding kan vloeibare palmen voeding gekozen worden voor een agressievere maar snelle werking of een voeding in de vorm van korrels voor een natuurlijke en langduriger werking. Zie ook hier.
Winterschade

Palmen die geleden hebben onder te koude temperaturen (vorst) vertonen bruin/gele plekken in het blad. In extreme omstandigheden zal zelfs heel de bladkroon verdorren. Om te controleren of de palm nog leeft trekt u voorzichtig aan de speer. Als deze nog goed vast zit zal de palm het wel overleven, ook al zal het nog even duren voordat de palm weer een mooie bladkroon zal bezitten. Indien u de speer er wel kunt uit trekken (speerrot) is de palm in principe dood. U kunt als laatste redmiddel wel nog 2 dingen proberen. Ten eerst kunt u pure bordeause pap in het hart gieten, de bovenkant dekt u af tegen regen. Hierdoor wordt de speerrot tegen gegaan. Ten laatste kunt u de stam afzagen tot op het harde gedeelte zodat het rotte gedeelte eraf is. Soms herneemt de palm de groei vanaf hier. Hier kunt U meer info vinden over winterbescherming. 
Verdrogen van het blad
Wanneer het blad verdroogt zonder dat winterschade, zonnebrand of ongedierte de oorzaak zouden kunnen zijn kan er iets mis zijn met de wortels. Het is dan aan te raden om te wortels van de palm te controleren. De wortels moeten mooi en fris zijn van kleur en mogen zeker niet papperig aanvoelen of stinken. Indien de wortels niet in goede conditie zijn moeten de rotte delen weggesneden worden. Zet de palm vervolgens in drogere potgrond en beperk de watergiften totdat de groei weer hervat. Soms worden jonge palmen uitgegraven en pas enkele dagen later opgepot en verkocht. De palm heeft hierdoor tijdelijk onvoldoende vocht kunnen opnemen terwijl het blad wel water heeft kunnen verdampen. Deze palmen vertonen vrij snel problemen. Het is aan te raden om de verkoper te confronteren met dit probleem.

PLAGEN
Bladluis   

De bladluis valt niet altijd meteen op maar is bij grondiger inspectie wel eenvoudig te herkennen. Deze insecten van een halve millimeter zijn meestal groen, maar soms ook zwart of rood. Ze zitten op de jongste plantdelen en planten zich snel voort waardoor u al snel te maken heeft met een ware plaag. Kleine aantallen kunt u manueel verwijderen. Bij grotere aantallen zal dit echter niet meer volstaan. De natuurlijke vijand van de bladluis is het lieveheersbeestje. Maar ze inzetten als bestrijdingsmiddel is alleen effectief in een serre. Ook kunt de planten wel besproeien met een oplossing van water en groene zeep. Tevens kunt u een oplossing maken van water met een pluk tabak. Na een nachtje te hebben laten weken giet u het goedje op de potgrond. De plant zal deze oplossing opnemen in de sapstroom en zo zelf de bladluizen verjagen. Uiteindelijk kunt u ook opteren voor een standaard bestrijdingsmiddel. Er bestaat een zeer rijk aanbod van zowel chemische als biologische producten tegen bladluizen.
Schildluis (dopluis)
Deze kleine bruin tot zwarte insecten met komma- of schaalvormige schildjes vallen nauwelijks op omdat ze onbeweeglijk op de plant zitten. Ze plakken zich vast om hun kwetsbare onderkant te beschermen. Opvallender is de plakkerige afscheiding (honingdauw) die op de bladeren ontstaat. De palm ondervindt heel wat last van de zuigschade. Bovendien kan in de honingdauw de roetdauwschimmel groeien. Schildluis komt niet op de palm door een verkeerde verzorging maar eerder per toeval. Kleine aantallen kunnen manueel verwijderd worden. Eventueel kunnen ze aangestipt worden met een oplossing van zeep en spiritus. De palm bespuiten met bestrijdingsmiddel is zinloos aangezien het wasschild de schildluis hiertegen afschermt. Enkel bestrijdingsmiddelen die door de sapstroom opgenomen worden zijn effectief. Preventief kan er in de bovenlaag van de potgrond enkele plukken tabak gemengd worden. Dit zal door het regenwater of de watergiften mee opgenomen worden in de sapstroom en de dopluizen op die manier afstoten. Ter preventie worden er ook pillen verkocht die in de potgrond gestoken worden. Ook dit middel voor een preventieve aanpak werkt via opname in de sapstroom.
Spintmijt
Deze zeer kleine rode of witte spinnetjes, ter grootte van een speldenknop,  zijn moeilijk te zien met het blote oog. Maar aan de palm is wel duidelijk te zien dat er iets mis is. Meestal begint het met zilverkleurige spikkels op de bovenzijde het blad. Uiteindelijk wordt het blad lelijk en verdort. Tevens ontstaan er in de bladoksels wollige spinnenwebben. Over het algemeen duidt dit op een te droge standplaats en komt dan ook vaak voor bij palmen die binnen gehouden worden.  In de wintermaanden zorgt de centrale verwarming voor een lage luchtvochtigheid. Om dit op te vangen kunt u de bladeren regelmatig benevelen met een plantenspuit. Ook een zomerse regenbui zal de palm deugd doen.  Spintmijt vormt een hardnekkige plaag. Sproeien alleen zal dus niet altijd voldoende zijn. Besmette plantdelen worden het best verwijderd. Ook kunt u de spint chemisch bestrijden.
VRAAT
Palmmot
Deze mot, Paysandisia archon genaamd werd in Europa geïntroduceerd door de import van Zuid-Amerikaanse palmen. Hij komt van origine voor in Argentinië. In Europa werd hij vooralsnog enkel gesignaleerd in Zuid-Frankrijk. Gelukkig is het geen grote reiziger maar palmen die in de buurt van de besmette palm zijn vormen zeker een potentiële gastheer. De eitjes ter grote van een rijstkorrel worden in de bladvoeten gelegd door de mot die zo’n 11cm groot kan worden. Omdat de harige stam de afzetting van eitjes vergemakkelijkt zijn vooral Trachycarpussen en Chamaeropsen slachtoffer van dit insect. De larven kunnen een lengte van 8cm bereiken. Ze vreten zich een weg door de palm waardoor er gaten in de stam zichtbaar worden. Ook het blad vertoont een typerende vraatschade. Aan de voet van de palm en op de stam is ook een soort zaagsel zichtbaar; het materiaal dat de larve uit de tunnels vreet. Een biologische bestrijding is nog niet voor handen. De enige manier is een sterke insecticide waarvan de dosis verdubbeld moet worden. Omdat verstuiving onvoldoende is moet (vooral het bovenste deel van de) stam ruim begoten worden met het middel. Wegens giftigheid is het aangeraden om hier voorzichtig te werk te gaan, zeker bij in de buurt van waterbronnen omdat insecticides schadelijk zijn voor het waterleven. In risicozones kan de behandeling ook preventief gedaan worden. Wanneer de besmetting te ver gevorderd is zal de palm vernietigd moeten worden doormiddel van volledige verbranding van de palm.
Red palm weevil

Oorspronkelijk afkomstig uit India veroorzaakte de Rhynchophorus ferrugineus in het begin van de 20ste eeuw veel schade in het Midden-Oosten. Inmiddels zijn er ook gevallen bekend in Spanje en het zuiden van Frankrijk. Alle stadia van deze plaag, ei, larve, pop en kever worden binnenin de palm doorgebracht. Het vrouwtje legt tot 300 eieren in een wond of holte van de palm. Na 2 dagen komt de larve uit het ei die zich een weg dwars door palm vreet gedurende 1 à 3 maanden. Chemische bestrijding is in vele gevallen al te laat. Het verwijderen en verbranden van de palm is in dat geval de enige oplossing om verdere besmetting te voorkomen.

Rups
Over het algemeen hebben palmen niet zo vaak te kampen met vraat. Het stugge blad zal hier wel gedeeltelijk verantwoordelijk voor zijn. Jonge zaailingen vallen soms wel ten slachtoffer van een rups. De vraatsporen zijn eenvoudig te herkennen doordat er grote onregelmatige stukken uit het blad gehapt zijn. Soms zit de rups al ingenesteld in de cocon. De bladsegmenten zijn dan aan elkaar vastgeplakt met het spinsel. Controleer bij sporen van vraat of spinsel de hele plant op de aanwezigheid van rupsen. Verwijder de rupsen gewoon met de hand. Ook de rupsen die al ingenesteld zitten in de cocon. Dit probleem komt vrijwel nooit grootschalig voor waardoor verdere bestrijding niet nodig is.
Kat
Dat katten en palm zaailingen geen goede combinatie zijn is al meermaals gebleken. Katten kauwen van nature graag op grasachtige planten voor het opbraken van de haarballen. Deze schade is herkenbaar door de sliertige resten die nog overblijven na het kauwen. Indien de kat ook de speer of het kleine stammetje heeft kapot gebeten valt de zaailing niet meer te redden. Enkel preventieve maatregelen helpen hiertegen zoals het wegzetten of het beschermen van de zaailing.  Het potje in een glazen bokaal zetten kan een eenvoudige oplossing zijn.
OVERIGE INSECTEN
Springstaartjes
Regelmatig ontvangen we de vraag wat er tegen de kleine witte insecten in de potgrond gedaan kan worden. Deze springstaartjes zijn echter totaal niet schadelijk voor de plant. In tegendeel, ze leven van schimmels en voorkomen dus schimmelvorming op de potgrond. In de zaai bakken zijn ze dus graag gezien omdat deze bakken met hun hoge temperatuur samen met hoge luchtvochtigheid anders snel beschimmelen.
Varenrouwmug
Dit kleine vliegje, sterk lijkend op het fruitvliegje maar net iets groter legt zijn eitjes in vochtige grond. Bij potplanten kun je deze oranjegeel tot transparante bolletjes dan ook regelmatig in de potgrond vinden. De vliegjes zijn niet zozeer schadelijk maar vooral hinderlijk. Ze planten zich wel zeer snel voort waardoor het in huis al snel wemelt van de vliegjes. De larven kunnen echter wel schadelijk zijn voor zwakkere planten. Ter bestrijding van de vliegjes kunnen er gele vang strips geplaatst worden in de potgrond. De vliegjes worden hierdoor aangetrokken en blijven vervolgens vastkleven. Ook kan de stofzuiger gebruikt worden om alle vliegjes op te zuigen. Wanneer er tegen de pot geklopt wordt vliegen er ook een heel aantal op uit de grond. Maak hiervan gebruik om er zoveel mogelijk te vangen. Wanneer dit gedurende een week dagelijks wordt herhaald zal het probleem grotendeels verholpen zijn. Ook kan de potgrond begoten worden met een aftreksel van tabak. Dit is onschadelijk voor de plant maar doodt de larven. Als chemische bestrijding is Admire van BayerGarden zeer effectief.